Ignazio Munila gotzainaren hitzaldia San Inazio egunean Loiolan

"Erabakitzeko eskubideaz" aritu zen, baina bereziki pertsona-, moral- eta gizarte-mailan, ez politika mailan. Baina izan dira asko hartu duentan eraso bezala Euskal Herriak duen "erabakitzeko eskubidearen" kontra... eta hitzaldia edo homilia ez zen horretan zentratu, ezta hurrik eman ere.
Irakurri, hausnartu eta gero "erabaki" ados zauden ala ez, baina informazio osoa izanda, zure erabakia askeagoa izan dadin. Izan ere, ados egonen zara honekin, irakurle maitea, ezjakintasuna da askatasunaren etsairik handiena. 
Hara hemen homilia osoa euskaraz (Donostiako Gotzaindegiaren webean eskuragarri):

Loiola, 2014ko abuztuaren 1a

            Jesusen Lagundiko kide maiteok, apaiz elkarmeza-emaileok eta fededun guztiok; jaso ezazue nire agur berezia hemen aurkitzen zareten herri-agintariok:

            Senideok, ba al zenekiten Loiolako San Ignaziok bere santu-eguna Antiokiako San Ignazioren egunean ospatzen zuela? Lehenengo mendeko Elizaren martiri handietako bat izan zen Antiokiako San Ignazio. Guk geure Ignazio –Loiolakoa– dugu eredu; Loiolakoak, aldiz, Antiokiako Ignaziori egiten zion dei eta otoitz… Hau pasadizo bat besterik ez da, baina esanguratsua iruditzen zait hemen gogoratzea, gure zaindariaren ospakizunak duen esanahia ulertzeko; gure ospakizun honek, hain zuzen, denborari eta lekuari dagozkion mugak eta erreferentziak gainditzen lagundu behar digu, eta Elizaren misterioan eta biziaren beraren misterioan ere sakontzera eraman. Bidean aurkitzen ditugun seinaleak dira santuak, eta gure begirada urrutirago luzatzen laguntzen digute, Jainkoarekin bat egitea den gure bizitzako helburua lortu ahal izateko. Bada esaldi bat honela dioena: “Behatzak zerua erakusten digunean, tentela behatzari begira gelditzen da”. Hau da, guk, fededunok, Kristoren jarraitzaileei jarraitzen diegu, eragile eta laguntzaile gertatzen zaizkigulako, guk ere, bizitzea dagokigun geure garai, leku eta egoeran, haiek egin zuten gauza bera egin dezagun. Jakina, San Ignazioren jai-ospakizunean ez dugu ikusle huts izan behar, etxe-barrutik euria nola egiten ari den begira dagoenaren antzera. San Ignaziok utzi zigun lekukoa hartzera, eta era erabakigarrian hartzera, egiten zaigun deia entzun behar dugu, eta egun bakoitzean ibili beharreko bide-tartea geure ahalegin guztiz ibiltzen saiatu…

            San Ignazio liluraturik gelditu zen, eriondoko susperraldian Loiolako Dorretxean eskura izan zituen santuen bizitzak irakurrita. Beren bizitzan Kristorekin maiteminduta bizi izan ziren pertsona haiek eragin berezia izan zuten Ignazioren bihotzean, eta bihotz-berritzeko eta haiek imitatzeko gogo bizia sortu zioten: “San Frantziskok hori egin bazuen, nik ere egin behar dut. Domingo santuak hori egin bazuen, nik ere egin behar dut”… Baina, bihotz-berritzea ez da liburu bati buruz egiten, liburu horrek agerian jartzen duenari buruz baizik. Eta zer da liburu elizkoi haiek Ignaziori agerian jarri ziotena? Betikoa den Erregeari bakarrik merezi duela bizitza erabat eskaintzea, Jainkoari, alegia; hori da liburu haiek agerian jarri ziotena. Bizitza hizki larriz idatzitako Egiari bakarrik eskain dakioke, beraren Ontasunaz maitemindua eta beraren Edertasun neurrigabeaz liluratua dagoelako.

            Hala ere, gure Ignaziok mezu hau santuen bizitza hurbiletik ezaguturik jasotzea lortu bazuen, bere arimaren bikaintasunari esker izan zen. Hain zuzen, eskuarki, bilatzen eta irrikatzen duzun hura da jasotzen eta lortzen duzuna. Izan ere, Erdiarotik Errenazimendurako ibilbidean aurkitzen zen mundu-giroan bizi izan zen Ignazio, eta kristau-idealismoaren oinordeko dugu. Mundu honetako ikuspegitik bada ere, Ignaziok sinesten zuen ideal handietan. Norbaitek esana da, Loiolako San Ignazioren arimak Cervantesen Don Kixoteren antz handiagoa duela Tirso de Molinaren Don Joan Tenoriorena baino: Don Kixotek behartsuenei laguntzeko zeregin bezala ulertu zuen handiki izatea; Don Joanek, alderantziz, bere onura eta probetxurako eskubide bezala ulertu zuen. Don Kixoteri justizia egiteko erantzukizuna ezartzen zion handiki izate horrek; Don Joanentzat, ordea, berari zegokion pribilegioa zen. Don Kixotek Jainkoarenganako begirunea irakatsi zion Santxori, hori zelako jakinduriaren oinarria; Don Joanek, berriz, beharrezko jotzen zuen Jainkoaganako begirunerik ez izatea, askatasun osoa izateko. Don Kixote Mantxakoa ohorezko eta hitzeko gizon ona zen; Don Joan Tenoriok, alderantziz, bere inguruko guztiak bere zerbitzura jartzen dituen alproja hutsa zen, bere emakumezaletasuna eta gutiziak ase ahal izateko.

            Egia da, Ignazio gazteak ere izan izango zituela berekoikeriara bultzako zioten bere grinak; egia da, baita ere, Don Kixote Mantxakoa eleberri edo nobela bateko pertsonaia dela. Baina, garbi dago, Loiolakoa sustrai kristau sakonak zituen bizitzako ikuspegiaren oinordeko dela… San Ignazioren konbertsioa ez zen izan axolagabekeriatik, zinismotik edota “pasotismotik” ideal handietan sinesten hastera igarotzea. Ignazio, hain zuzen, idealista zen Loiolan gertatutako konbertsiaren aurretik ere. Haren kasuan, konbertsioa egiazko iparra aurkitzea izan zen, gehienbat, bizitzako bere irrika guztia horretara zuzentzeko eta ideal handi horien arabera bere bizitza egoki antolatzeko.

            Zer dela-eta ari naiz Loiolako Ignazio gure Zaindari santuaren alderdi berezi hauek azpimarratzen? Sinesturik nagoelako, Elizak Ebanjelioaren predikazioan duen erronka bikoitza delako: alde batetik, eta hau da lehentasuna duena, kerigma aldarrikatzea da; hau da, aditzera ematea, gizakiak bere askatasuna biziaren Sortzaileari –Jainkoari, alegia– eskaintzen dionean bakarrik lortu ahal izango duela zoriontasuna. (Hau da San Ignaziok Betikoa den Erregeari buruzko gogoeta egitean azpimarratzen duena).

            Baina, honekin batera, beharrezko da iritzi kritikoa adieraztea gure kultura materialistak eta kapitalistak dituen oinarriei buruz. Gure kultura sekularizatuak duen mundu-ikuskerak bizkarra eman die idealismo guztiei, eta, beraz, askoz hurbilago aurkitzen gara Don Joan Tenorioren pentsaeratik, Don Kixote Mantxakoaren pentsaeratik baino.

            Ez dago esan beharrik, ez idealismo kristaua bakarrik, baizik eta idealismo oro bateraezina dela egia objektiboa ukatzen duten nihilismoarekin eta eszeptizismoarekin. Hau da gure egunotako dogma berria: ez dagoela egia unibertsalik, baizik eta gizaki bezainbat egia dagoela. Gure kultura honetako egia unibertsal bakarra “askatasuna” da, norberak egiten duen hautaketa alegia, edozer gauza eta noiznahi aukeratu ahal izateko eskubidea. Kristautasunak esaten du libre egiten gaituena egia dela; erlatibismoak, alderantziz, uste du norberaren hautaketa dela, inolako interferentziarik gabe, irizpide moral bakarra. Hau da, kristautasunak adierazten du ez dagoela demokraziarik kontzientziarik gabe; sekularismoak, aldiz, esaten du norberaren demokrazia dela kontzientzia.

            Kulturak idealen krisia nozitzen duenean, ez du hori aitortu ohi, baizik eta askotan, ustezko balio batzuk goraipatzen ditu; hori gertatzen da, esate baterako, gure egunotan, “erabakitzeko eskubidea” deritzanarekin. “Erabakitzeko eskubide” hau bihurtu da egia unibertsal eta objektibo bakarra: pertsonak bizitzen jarraitu nahi duen ala bere buruaz beste egin nahiago duen erabakitzeko eskubidea; haurdunaldia aurrera eraman edota abortatu nahi duen erabakitzeko eskubidea; nork bere izaera onartzen duen edota bere nahierara diseinatu nahi duen erabakitzeko eskubidea; gure elkarbizitza sozialaren lokarriak onartzeko nahiz hausteko eskubidea… Hau da, ideal objektiborik ez denean, norberaren askatasuna sasijainko bihurtu ohi da. Eta, Viktor Frankek zioen bezala: “Estatu Batuetako Ekialdeko Kostaldean dagoen askatasunaren irudiak beste irudi bat beharko luke osagarri Mendebaldeko Kostaldean: erantzukizunaren irudia”. Ez gara gizabanako huts, pertsona gara. Ez gara izaki bakarti, izaki sozialak gara. Horrek esan nahi du, “erabakitzeko eskubide” hori ontasun objektibo batekin –ahaztezina den ontasun objektibo batekin– topo egiten dugunean bukatzen dela.

            Inoiz baino gaurkotasun handiagoa dute agian Loiolako Ignaziok Xabierko Frantziskori, bere askatasuna iparra galduta bizi zuen Xabierko Frantziskori,  esandako hitz haiek –Ebanjeliotik hartuak diren hitzak, hain zuzen–: “Zertako duzu mundu guztia irabaztea, zeure bizia galtzen baduzu?” Horrek, gure hizkerara itzulita, hau esan nahi du: “Zertako duzu askatasuna, amildegira eramaten bazaitu?

            Ezaguna dugun salmo batekin eman nahi nioke bukaera hitzaldi honi: “Kriseilu da zure hitza nire oinentzako, argi nire biderako. Zin egin dut eta baiesten, zure erabaki zuzenak gordeko ditudala” (119. Salmoa, 105-106). Bizitzako urratsak argitzen dizkigu San Ignaziok, hari beste santu batzuek argitu zizkioten bezala. Gure bizitzako urratsak ere izan daitezela argigarri gure ondoren etorriko direnentzat! Hain zuzen, gure askatasuna ez da erabatekoa, ezta guztiz autonomoa ere. Jainkoak berari aintza emateko sortu gaituenon askatasuna da gurea, eta salbamen-historiaren zati gara. Hau da, Jainkoaren seme-alaben askatasuna da.

            Zein ona izango litzatekeen gu Loiolako San Ignazioren gogo-jardunen altxorrera hurbiltzea! Gure Zaindariaren jai hau egokiera izan dadila zuetako batzuentzat –edota, hobeto oraindik, zuetako askorentzat–, Jainkoak San Ignazioren gogo-jardunen esperientzia bizitzera egiten digun deia onartzeko. Gure bizitzaren “oinarria eta funtsa” non jartzen dugun galdera da lehenengo egiten duena, eta “maitasuna lortu ahal izateko gogoeta” eginez bukatzen du. Jainkoak bedeinka zaitzatela!