Erlijio eskolaren inguruko egiak eta gezurrak

[1]

Pasa den otsailaren 24an Estatuko Aldizkari Ofizialean Erlijio irakasgaiaren curriculumak argitaratu ziren, Lehen eta Bigarren Hezkuntzarako eta Batxilergorakoak, LOMCE legeak dioenarekin bat etorriz. Aurreko legearekiko, LOErekiko alderik apenas dagoen arren, oposizioa berehala hasi da esaten “Estatuaren akonfesionalitatearen aurkako erasoa” dela edota berriro geletan “otoitzak entzungo direla”.

Egia esan, LOMCErekin batera datorkigun desberdintasun esanguratsu bakarra hauxe da: irakasgai hau kontuan hartuko da Batxilergoaren bataz bestekoa egiteko. Espainiako Gotzainen Batzarraren datuen arabera, pasa den ikasturtean ikasleen %65ek hartu zuten irakasgaia –%56ek ikastetxe publikoetan–.

Estatuaren ez-konfesionalitatea bermatua

Batzuen ustez, Erlijio Katolikoa zentro publiko batean irakasteak Estatuaren neutraltasun erlijiosoa kolokan jartzen ei du. Ikuspuntu honen arabera, benetan “demokratikoena” 1979ko Aulki Santuarekiko konkordatua deuseztatzea izango litzateke.

Hala ere, Estatuaren neutraltasun erlijiosoa ez da kolokan jartzen erlijio jakin bati buruzko klaseak ematen direlako eskola publikoan, klase horiek hautazkoak diren bitartean eta irakaspenotan bakezko elkarbizitzaren aurkako deus irakasten ez bada. Elizaren aginpidez irakasgaiaren edukiak eta irakasleen hautaketa egiten bada ere ez da inpartzialtasun hori kaltetzen, nahiz eta batzuek erlijio hierarkiaren mutur-sartzetzat hartu duten. Estatuak erabakiko balu zein eduki (erlijioso) irakatsiko den, orduantxe bai lausoa izango litzatekeela Eliza eta Estatuaren arteko bereizketa.

Curriculum berriak inpartzialtasuna kaltetzen ez duela frogatzeko, honako konparazioa egin daiteke: erlijio katolikoaren eta erlijio islamiarraren xedapenak konparatzea (azken hauek 2014-12-11an BOEn argitaratuak): erlijio bien klaseak zentro publikoetan egotearen justifikazioa (baldin eskatzen bada), berdina da bientzat. Era berean, berbera da agintari erlijioso eskudunari esleitzen zaizkion edukiak eta ebaluazio-bideak zehazteko baimena.

Irakasgaiaren edukiak dagokion agintari erlijiosoak egiteak ez dakar Estatuaren ez-konfesionalitatea kaltetzea, babestea baizik.

Ez da katekesia

Lege berriaren barruko curriculumaren izaera “adoktrinatzailea” eta “kateketikoa” ere kritikatua izan da. Hala ere, argitaratu berri diren curriculumek adierazten dute, “helburu kateketiko batetik urruti, kristauaren nortasuna eta kristau bizitzaz erakutsi egiten dutela”. Horretarako, sinesmenaren interpretazio katolikoa ezinbestekoa da, bestela ez litzateke erlijio katolikoko klase bat, eta orduan materia hori euren seme-alabentzat aukeratu duten gurasoak traizionatzen ariko ginateke.

Klaseetan kristau otoitza oinarrizkoen azalpenak egotea ber-logikoa da; izan ere, formula horiek sinesmenaren adierazpen historikoak dira eta haren edukia laburbiltzen dute. Beste gauza bat da ikasleak behartzera otoitz egitera edota horren arabera ebaluatzea; baina azken hau ez du ezta Gotzainen Batzarrak ere esaten, eta ez dago programan. Edozein kasutan LOE legean jada, Erlijio Katolikoaren curriculumean haur-etaparako proposatzen zen “abiltasun motrizeak aprobetxatzea otoitza eskuratzeko”; Herritartasunaren Hezkiteta delako irakasgaian, esaterako, bilatzen zen ikasleek pertsonalki zenbait “balore demokratiko” berenganatzea.

“Doktrinamendu” hitzak batzuei arrazoia mesprezatzea edota izaera proselitista izatea dakarkie gogora. BOEren testuetan, ordea, mintzatzen da “norberaren sinesmena azaltzeaz eta berorren arrazionaltasunaz, eta besteena errespetatzeaz”. Kultura arteko eta erlijioen arteko dialogoaz hitz egiten du testuak. Batxilergoko ebaluazio irizpideen artean, bada bat, adibidez esanguratsua: “bizitzaren zentzuaren aurrean aztertzea gaur egun ematen diren erantzunak”, tartean ateismo, laizismo eta agnostizismoarenak daude. Begi-bistan dago irakasgai honek asko errespetatzen dituela besteen ikuspuntuak. Polita litzateke, gutxienez, errespetatua izatea ere.  

 

---

[1] Fernando Rodríguez Borladoren artikulu batean oinarrituta.

2579 apaiz, apaizgai eta monje katoliko Dachau-ko kontzentrazio esparruan

Egiak azkenean indar gehiago du gezurrak baino. Honelakoak naziak saiatu ziren ezkutatzen, baina ezaguna zen Dachau (Alemanian dago) izan zela hainbat apaiz, seminarista eta monje katolikoren destinoa nazien erregimenaren garaian. Guillaume Zeller kazetariak ikerketa bat argitaratu berri du non Dachau-ko kontzentrazio-esparruan izandako katolikoen presentzia zehaztasunez aztertzen baitu. Ikerketak La Baraque des prêtres, Dachau, 1938-1945 du izenburu eta erreferentzia egiten dio apaizak zeudeneko barrakoiaren izenari: Priesterblock. Kontzentrazio esparru hartan 200.000 pertsona inguru izan ziren, 30etik gora herrialdetatik etorriak.

1938-1945 urteen artean 2.579 apaiz, apaizgai eta monje izan ziren deportatuak Dachau-ra, hala nola, 141 artzain protestante eta apaiz ortodoxo. Vatikanoak ezin izan zuen saihestu. Lortu zuen bakarra izan zen apaizak barrakoi batean egon ahal izatea, brebiarioak izatea eta meza ospatzeko baimena izatea. Katolikook Alemania, Austria, Txekoslovakia, Polonia, Belgika, Holanda, Luxenburgo, Frantzia eta Italiatik zetozen.

Zeller egilearen ustez, apaiz alemaniarrek zigorra jaso zuten nazien eutanasiaren kontra agertu zirelako. Apaiz frantziarrek deportatuak izan ziren erresistentziaren aldekoak zirelako. Poloniarrak eslabiarren elitetzat hartuak izan zirelako. Apaiz haiek euren herrikide laikoen oinaze berberari aurre egin behar izan zioten. Haietarik 1.034 kontzentrazio-esparruan hil ziren liberazioa heldu orduko, tartean 868 poloniarrak izaki, SSkoak bereziki saiatu zirenak oinazea eragiten.

Duintasunari eutsi zioen, ordea, eta badira zenbait gertaera harrigarri liburuan kontatzen direnak. 1944an, adibidez, tifus izurrite bat izan zen. Esparruan buru egiten zutenek alde egin zuten barrakoietatik (kutsatuak ez izateko). Apaiz asko, aldiz, arriskuen jakitun bazeuden ere, hilzorian zeudenak kontsolatzen eta artatzen aritu ziren. Apaiz horietako batzuk handik gutxira hil ziren.

Apaizgai bat in articulo mortis izan zen apaiztua, hil baino lehen. Gotzain bat ere egon zen, Gabriel Piguet, Clermont-Ferrand-eko ordinarioa, judutarrak salbatzeko sare batean laguntzen aritu zelako.

Ohiko prozesuaren ostean horietatik 56 beatifikatuak izan dira, haien bertuteen heroismoa frogatu eta gero. Argi dago Dachau hartako esparrua apaiz katolikoen kanposanturik handiena dela.
Bada filme bat gertara haietan inspiratua: "El noveno día" ("Der neunte Tag", alemanieraz izan zen egina), 2004an estreinatua izan zena. Zuzendaria Volker Schlöndorff da, eta istorioak Luxenburgoko apaiz katoliko  baten bizitza du ardatz:  Jean Bernard (1907-1994).

Joxe Antonio Artze: bizitza eta heriotza, bata bestearen atea (II)

Aurreko artikuluan Joxan Artzeren azkeneko bi olerki-liburuen berri ematen hasi ginen.  Heriotzaren ataria dugu bizitza (2014) delako izenburuak, gaur egungo mentalitatearentzat, ezkorra eman dezake. Ez da hala Joxan Artzeren ikuspegian. 2002an bere anaia Jesus Mari hil zen eta horrek, noski, atsekabea eragin zion, gaztetatik hainbat proiektutan bidaide izaki eta oso lotuta egon zirelako anaia biak.

Hara nola atsekabearen kontuari buelta ematen dion Joxanek olerki honetan.

Maite dugun norbaiten heriotzak

mundu ba ixten digu bertan zeharo:

zena ez dela

genuena ez dugula gehiago

ezin du gure barruak sinetsi:

hil zitzaigunarekin batera hiltzen gara,

bizi gintuena hil baitzaigu.

bai, mundu bat ixten zaigu,

baina beste mundu berria irekitzen,

hil zaigunak argituko diguna

eta argituko gaituena

bihotzean izango baitugu bizirik,

eta bizirik, ez nolanahiko biziz,

hilko ez den biziz baizik.

hura orain den bezala bihotzean dugularik,

berriro maiteminduko gara

eta bizi berria biziko;

lur berrian berriro elkartuko garenean

-bat izateko, ez gehiago bereizteko elkartuko-

betikotasun guztian biziko duguna

orandanik dugu biziko.

Oso olerkigintza filosofiko-transzendentea dugu azkeneko olerki-liburuotan Joxanek eskaintzen diguna. Adibidez, olerkien bidez zenbait dikotomia bateragarri egiten saiatzen da. Esaterako, Jainkoaren isiltasuna eta bere Hitzaren arteko dikotomia. Edo, bere ikusezintasuna eta bere ikusgarritasuna. Hara adibide bat:

“Jainkoak ez du inork inoiz ikusi” dio Jesusek,

hala da, ikusezina baita

baina maite dugunean,

hots, zuzen jokatzen,

egiaren argitan gabiltzanean,

on dagigunean,

hots, geugan bat garenean,

ez al dugu bihotzean garbi nabari

On, Egia, Eder, Zuzen den bakarra dela

geugan on dagiena,

egia dioena

ederrik suspertzen duena,

zuzen diharduena,

hots, Maitasun hitsa dena dela

geugan maite duena...?

ezin dugu besterik esan:

ikusi gabe      ikusten dugu!

Ixilik egotea eta hitz egitea ere badirudi kontraesankorrak direla. Maite gaituen Aita (Atta) onarentzat, berriz, ez ei da horren bateraezina:

Maite gatuen Atta ere,

neurrigabeki maiteomen gaituena,

ixilik dagoela beti,

horrenbeste maite eta,

ez digula hitz egiten,

esan ohi dugu sarritan, kexurik...

hala da, eta ez da hala:

bai, ixilik dago beti, baina hitz egiten digu:

beste hitzez, ixiltasunez!

Gauza hauek guztiak ulertu eta haien misterioan sakontzeko otoitz-bideetan sartu behar gara, ez dago beste biderik. Azken finean bakoitzaren nitasuna hortxe baitago zainduen, Jaunaren Zutasunaren albo beroan, hortxe sakontzen dugu gutako bakoitzaren eta besteen benetako egian:

Arrainarentzat itsasoa

eta hegaztiarentzat eguratsa bezain

beharrezkoa othoitza gizakumeak,

Jainkokume delako, Gizakume bete izateko,

bere gaitasun oro osorik loraerazteko;

etxetik urrunduok etxerako bidea aurkitu eta egiteko,

garena osoki bizi ahalko badugu...

Baina guk batera dagigu igeri eta hegan

otoitzean,

goiari ekinez sakontzen,

sakonduz goratzen.