Joxe Antonio Artze: bizitza eta heriotza, bata bestearen atea (II)

Aurreko artikuluan Joxan Artzeren azkeneko bi olerki-liburuen berri ematen hasi ginen.  Heriotzaren ataria dugu bizitza (2014) delako izenburuak, gaur egungo mentalitatearentzat, ezkorra eman dezake. Ez da hala Joxan Artzeren ikuspegian. 2002an bere anaia Jesus Mari hil zen eta horrek, noski, atsekabea eragin zion, gaztetatik hainbat proiektutan bidaide izaki eta oso lotuta egon zirelako anaia biak.

Hara nola atsekabearen kontuari buelta ematen dion Joxanek olerki honetan.

Maite dugun norbaiten heriotzak

mundu ba ixten digu bertan zeharo:

zena ez dela

genuena ez dugula gehiago

ezin du gure barruak sinetsi:

hil zitzaigunarekin batera hiltzen gara,

bizi gintuena hil baitzaigu.

bai, mundu bat ixten zaigu,

baina beste mundu berria irekitzen,

hil zaigunak argituko diguna

eta argituko gaituena

bihotzean izango baitugu bizirik,

eta bizirik, ez nolanahiko biziz,

hilko ez den biziz baizik.

hura orain den bezala bihotzean dugularik,

berriro maiteminduko gara

eta bizi berria biziko;

lur berrian berriro elkartuko garenean

-bat izateko, ez gehiago bereizteko elkartuko-

betikotasun guztian biziko duguna

orandanik dugu biziko.

Oso olerkigintza filosofiko-transzendentea dugu azkeneko olerki-liburuotan Joxanek eskaintzen diguna. Adibidez, olerkien bidez zenbait dikotomia bateragarri egiten saiatzen da. Esaterako, Jainkoaren isiltasuna eta bere Hitzaren arteko dikotomia. Edo, bere ikusezintasuna eta bere ikusgarritasuna. Hara adibide bat:

“Jainkoak ez du inork inoiz ikusi” dio Jesusek,

hala da, ikusezina baita

baina maite dugunean,

hots, zuzen jokatzen,

egiaren argitan gabiltzanean,

on dagigunean,

hots, geugan bat garenean,

ez al dugu bihotzean garbi nabari

On, Egia, Eder, Zuzen den bakarra dela

geugan on dagiena,

egia dioena

ederrik suspertzen duena,

zuzen diharduena,

hots, Maitasun hitsa dena dela

geugan maite duena...?

ezin dugu besterik esan:

ikusi gabe      ikusten dugu!

Ixilik egotea eta hitz egitea ere badirudi kontraesankorrak direla. Maite gaituen Aita (Atta) onarentzat, berriz, ez ei da horren bateraezina:

Maite gatuen Atta ere,

neurrigabeki maiteomen gaituena,

ixilik dagoela beti,

horrenbeste maite eta,

ez digula hitz egiten,

esan ohi dugu sarritan, kexurik...

hala da, eta ez da hala:

bai, ixilik dago beti, baina hitz egiten digu:

beste hitzez, ixiltasunez!

Gauza hauek guztiak ulertu eta haien misterioan sakontzeko otoitz-bideetan sartu behar gara, ez dago beste biderik. Azken finean bakoitzaren nitasuna hortxe baitago zainduen, Jaunaren Zutasunaren albo beroan, hortxe sakontzen dugu gutako bakoitzaren eta besteen benetako egian:

Arrainarentzat itsasoa

eta hegaztiarentzat eguratsa bezain

beharrezkoa othoitza gizakumeak,

Jainkokume delako, Gizakume bete izateko,

bere gaitasun oro osorik loraerazteko;

etxetik urrunduok etxerako bidea aurkitu eta egiteko,

garena osoki bizi ahalko badugu...

Baina guk batera dagigu igeri eta hegan

otoitzean,

goiari ekinez sakontzen,

sakonduz goratzen.