Total Pageviews

Saturday, December 22, 2018

What is bertsolaritza?

Bideo dibulgatibo bat atera berri da, oso ondo eginda, ingelesez, euskarazko azpitituluekin.

https://www.youtube.com/watch?v=6xBxDEA8t9A

Hemen, ostera, aukera dago azpitituluak gaztelaniaz, frantsesez edo ingelesez izan daitezen:

https://www.mintzola.eus/eu/kulturartea/what-is-bertsolaritza-ikus-entzunezkoa

Mintzola elkartearen web orrian dago.


Mintzola

what is bertsolaritza images bilaketarekin bat datozen irudiak

Wednesday, December 19, 2018

Egile Nafarren Euskal Literaturaren Antologia: 2. liburukia atera da

1900etik 1975era arte

Atera da jada 2. liburukia, Vianako Printzea erakundearen argitalpen zerbitzuak jakitera eman duenez. Liburu hau koordinatzea egokitu zait eta sarrera gehi bost kapitulu atondu ditut. Nitaz gain, beste 8 kolaboratzaile edo antologiagile izan dira 2. ale honetan, geroago aurkibidean ikusten denez. Eskerrik beroenak haiei.

http://www.culturanavarra.es/imagenes/contenidos/egile-nafarren-euskal-literaturaren-antologia-1-1580.jpg
EGILE NAFARREN EUSKAL LITERATURAREN ANTOLOGIA bilaketarekin bat datozen irudiak




Egile nafarren euskal literaturaren antologiak bigarren geltoki bat topatu du bere ibilbidean: 1900 urtetik 1975 urtera artekoa, hain zuzen. Denbora-tarte hau aukeratzearen arrazoiak hitzaurrean aurkituko ditu irakurleak baina, hirurogeita hamabost urteotan aurreneko ehundaka urteetan ekoiztutakoren parekoa (edo gehiago) izateak adierazten digu Nafarroan egiten den euskal literatura indartu egin zela XX. mendean zehar eta ekarpen garrantzitsu eta orijinalak egin zizkiola euskal literaturaren sistemari.
Antologiaren 2. liburuki honetan irakurleak hainbat generotako testu bertatik bertara dastatzeko aukera izanen du, egile nafarrek testu mota desberdinetara egokitzen asmatu dutela erakutsiz. Azkenik, euskal literaturak nolabaiteko nafar estilo bat (ez soilik linguistikoa) baduela antzematen hasteko lana da honako hau, hamar antologiagile bildu dituena.

Egileak honako hauek dira:
Asier Barandiaran Amarika (koordinatzailea/coordinador), Jon Abril Olaetxea, Xabier Etxaniz Erle, Jon Kortazar Uriarte, Jon Martin Etxebeste, Garazi Otxagabia Letamendia, Rosa Miren Pagola Petrirena, Javier Rojo Cobos, Aiora Sampedro Alegria, Eneko Zuloaga San Román.

Aurkibidea, berriz, ondorengoa:

Hitzaurrea. Asier Barandiaran
1. Bertsolaritza, 1900. urtetik 1975.era 
1.1. Bertsolari eta bertso-jartzaile nafarrak. Asier Barandiaran 
1.2. Fernando Aire «Xalbador» (1920-1976) Jon Martin
2. Jean Barbier (1875-1931). Eneko Zuloaga 
3. Etienne Salaberri (1903-1981). Asier Barandiaran
4. Enrike Zubiri «Manezaundi» (1868-1943) Rosa Miren Pagola 
5. Alexander Tapia Perurena (1899-1957) Jon Kortazar
6. Jose Agerre Santesteban (1889-1962). Aiora Sampedro
7. Jean Etxepare Landerretxe (Jatsu, N. Beherea, 1937- Hazparne, Lapurdi, 1961). Javier Rojo
8. Jules Moulier «Oxobi» (Bidarrai, N. Beherea, 1888 - Hiriburu, Lapudi, 1958). Asier Barandiaran 
9. Pablo Fermin Irigarai «Larreko» (1869-1949) Asier Barandiaran 
10. Mariano Izeta (1915-2000). Jon Abril
11. Jose Maria Satrustegi (1930-2003) Garazi Otxagabia
12. Príncipe de Vianaren ingurukoak. Asier Barandiaran
12.1. Aingeru Irigaray (1899-1986), Apat-Etxebarne
12.2. Frantzisko Astiz (1908-1986) 
12.3. Perpetua Saragueta (1905-1986) 

Durangoko Azokan bazegoen, Nafarroako Gobernuaren standean. Bertara joan ginen Joseba Arregi lankidea eta biok, argazkian ikus daitekeenez. 




Diario de Navarra egunkarian, abenduaren 31an atera zuten notizia. Eskerrik asko euskarazko orriaren arduradunei, Nerea Alejos eta Ion Stegmeierri. 




Berria egunkarian ere atera da notizia, Ane Eslava kazetari prestuak prestatua.

Hona hemen Ane Eslavak prestaturiko testua:




Euskal literatura, nafarrek idatzia

Nafarroako Gobernuak 'Egile nafarren euskal literaturaren antologia'-ren bigarren atala argitaratu du. Lanak 1900etik 1975era arteko literatur uzta dakar, eta hamar adituk idatzi dute. Beste bi liburukirekin osatuko dute bilduma

«Hutsune bat betetzea». Helburu horrekin jaso dituzte hamar adituk Nafarroako idazleek 1900etik 1975era bitartean euskal literaturari egindako ekarpena, Egile nafarren euskal literaturaren antologia-ren bigarren liburukian. XVI. mendetik gaur egunera arteko literatur lanik garrantzitsuenak jasoko dituzte bilduma osatuko duten lau liburuetan. Lehenbizikoa iazko apirilean kaleratu zuten, eta Erdi Arotik Errenazimentura arteko garaia jorratu zuen; bigarrena abenduan argitaratu zuten, eta beste birekin osatuko dute sorta. Asier Barandiaran euskal filologoak koordinatu ditu lanok, eta Nafarroako Gobernuak argitaratu.

Antologiaren atal berrian ikus daitekeen moduan, XX. mendeko euskarazko literatur lanen ekoizpena «oparoa» izan zen Nafarroan. «1900etik 1975era bitarteko produkzioa aurreko mendeetakoa baino handiagoa izan zen», zehaztu du Barandiaranek. «Horrek erakusten du garai hartan euskal kulturan jazo zen pizkundeak oihartzuna izan zuela Nafarroako azpisistema literarioan».

Nafarroan, «hainbat mugimenduk» eragin zuten euskal literaturaren iratzartzea. Barandiaranek, batetik, Nafarroako Euskal Elkargoa aipatu du: «XIX. mendearen hondarrean, elkargo horren sorrera bultzada garrantzitsua izan zen euskara eta euskal kulturarentzat, eta horrek eragina izan zuen XX. mendean ere». Arturo Kanpionek elkargoaren barruan egindako lana nabarmendu dute liburuan: «Gehienetan gaztelaniaz idazten bazuen ere, nafar ikuspegitik euskararen eta euskal kulturaren aldeko diskurtso bat garatu zuen».

Bestalde, XIX. mendearen amaieran, Bizkaian, Euzko Alderdi Jeltzalea sortu zuten, eta horrek ere isla izan zuen Nafarroan, Barandiaranen irudiko: «Alderdi horrek sustatu zuen euskarazko komunikabide eta argitalpen batzuen sorrera». Horietako bat izan zen La Voz de Navarra egunkaria. 1923an hasi ziren argitaratzen egunkari hori, eta, gaztelaniaz bazen ere, orri batzuk euskaraz eskaintzen zituen. Zenbait idazle nafarrentzat euskaraz idazten hasteko bidea izan zen, eta horietako batzuk sartu dituzte antologian: Rosa Miren Pagolak Enrike Zubiri Manezaundi-ri buruz idatzi du, Jon Kortazarrek Alexander Tapiari buruz, eta Aiora Sampedrok Jose Agerreri buruz.

Vianako Printzea erakundeak egindako lana ere aitortu dute liburuan. Barandiaranek «mugarritzat» hartu du erakunde horretako kideen lana: «Saiatu ziren Nafarroako Erresumaren zenbait ezaugarri berreskuratzen, eta horietako bat galzorian zegoen euskara zen». Adibide bat aipatu du: «Beste lurraldeetan ez bezala, hemen hasi ziren saritzen euskaraz hitz egiten zuten haurrak, diru pixka batekin, modu sinbolikoan». Era berean, Principe de Viana aldizkariarekin batera, tarteka, euskarazko gehigarri bat kaleratzen hasi ziren. Antologian sartu dituzte zenbait idazle nafarrek gehigarri horretan argitaratutako testuak; Aingeru Irigarai, Frantzisko Astiz eta Perpetua Saraguetarenak. Barandiaranek berak jaso du horien lana.

Nafarroa Behereko idazleak

Hamahiru kapituluk osatzen dute lana, eta idatzitako bertsolaritzari eskainitakoak irekitzen du. XX. mende hasieran, Euskal Pizkundearen ondorioz, bertsolaritza igaro zen «euskal kulturaren periferiatik erdigunera», eta, Barandiaranek adierazi duen moduan, «Nafarroan gainontzeko euskal lurraldeetan bezainbesteko bilakaera izan zuen».

Hortaz, egileek beharrezkotzat jo dute antologian tokia ematea bertsolari nafarrei, eta aipamen berezia egin diote baxenabartar bati: Fernando Aire Xalbador-i. «Haren bat-bateko bertsotarako gaitasuna apartekoa zen, baina idatziz ere maisuki josten zituen bertsoak», irakur daiteke lanean. Bizi zelarik, Xalbadorrek bi bertso bilduma argitaratu zituen: Ezin bertzean (1969, Auspoa) eta Odolaren mintzoa (1976, Auspoa); eta beste bat hil ondoren: Herria gogoan (1981, Auspoa). Liburuaren egileek haren zazpi testu hautatu dituzte. Xalbadorrez bestalde, beste lau bertsolariren biografia eta lana ere jaso dute: Pedro Maria Etxarte, Jose Maritorena, Trinidad Urtasun eta Andres Astizena.

Antologiaren arduradunen irizpideetako bat izan da aintzat hartzea «Nafarroa osoko» sortzaileak; ez soilik Nafarroa Garaikoak. Nafarroa Behereko hainbat idazle sartu dituzte: Eneko Zuloagak Jean Barbier garaztarraren inguruan idatzi du; Gure Herria aldizkariaren sortzaileetako bat izan zen Barbier, eta poesian eta antzerkigintzan ere nabarmendu zen.

Javier Rojok, berriz, Jean Etxepareren biografia eta lana bildu du. Etxepare Jatsun jaio zen, 1937an, eta, 24 urterekin hil bazen ere, ekarpen nabarmena egin zion euskal literaturari, antzerkigintza, eleberrigintza eta kazetaritzan. Azkenik, Barandiaranek kapitulu bana idatzi du Jules Moulier Oxobi eta Etienne Salaberriren inguruan. Oxobik olerkiak, alegiak eta eduki erlijiosozko testuak idatzi zituen batik bat. Salaberrik, berriz, hainbat hedabidetan idatzi zituen literatur lanak; besteak beste, Herria-n, Jakin-en eta Gure Herria-n.

Nafarroa Behereko egileen ekarpenari amaiera emateko, emakumezko idazle bati egin diote tartea: Marijane Minaberriri. Euskarazko haur eta gazte literaturaren aitzindarietako bat izan zen Minaberri, eta olerkigintzan ere aritu zen. Xabier Etxanizek jaso du haren biografia eta lana. Minaberri eta Perpetua Saragueta dira Egile Nafarren Euskal Literaturaren Antologia-ren lehen bi liburukietan agertzen diren emakume bakarrak.

Aipatutako idazleez gain, atal bana eskaini diete Pablo Fermin Irigarai Larreko, Mariano Izeta eta Jose Mari Satrustegiri. Barandiaranek idatzi duen moduan, Larreko mediku eta idazle auriztarrak literatur uzta oparoa utzi zuen, eta artikulugintzaren arloan nabarmendu zen. Hain zuzen, haren artikulu bat sartu dute lanean, eta, horrekin batera, Euskaldun biozduna Mexicon narrazioa eta Gerla urte gezur urte liburuaren pasarte bat. Jon Abrilek, bestalde, Izetaren inguruko tartean azpimarratu du haren ibilbidea hertsiki lotua egon zela Baztan haranarekin. Haren sei testu sartu dituzte liburuan. Azkenik, Barandiaranek Satrustegiren atalean idatzi du «arrasto handia» utzi zuela antropologian, etnografian, historian, literaturan, kulturan eta gizartean.

Aurreneko liburukiarekin alderatuta, bigarrena sortzea «errazagoa» izan dela aitortu du koordinatzaileak, XX. mendeko argitalpen gehienak «eskuragarri» daudelako, eta ortografia egungo eredutik gertuago dagoelako. Beste bi libururekin itxiko dute antologia: hirugarrenean, 1975etik 2000ra arteko produkzioa bilduko dute, eta azkenekoan, XXI. mendekoa.

Sunday, July 29, 2018

Barandi's Nevada Days (2018)

Here I am again, in Reno, thanks to a grant given by USAC.
I am going to spend this summer here, doing some research and visiting old friends.

Picture-bertsos / Bertso-argazkiak

The pictures are going to be an excuse to compose some bertsos, which I will call picture-bertsos,  bertso-argazkiak.
On my way to USA I had to take the plane in Madrid and there I took some pictures.



Renoko bidean
nabil ni herabe
Madrildik abitzea
omen dugu lege
Espainian ele anitz
badira, halere
elebakartasuna
hemen da errege.





Kalean gora kalean behera
ta hemen gelditu seko
erakunde baten egoitza da
egiari omentzeko
leoiak eta dotorezia
aurreko eta atzeko
parlamentua ei da leku bat
danok alkar ulertzeko
esaldi hura arrotza barik
bihurtu bedi etxeko.

usac reno images bilaketarekin bat datozen irudiak

Today the crew of USAC and some visitors from different universities (University of the Basque Country, Rey Juan Carlos University...) have gathered to have a barbecue at Idlewild Park which is about one mile from Down Town Reno. Good atmosphere, good company, and good food&drinks.




Gaur, uztailak 29, Renoko euskal diasporako bi ordezkari bikainekin izateko parada izan dut: Joxe Mallea historialari eta Jesus Goñi bertsolari nafarrarekin... Badira 50 urte baino gehiago hará joan zirela. Jesus bertsotan aritzeko ere xaxatu egin dugu. 









Joxe Mallea eta
Jesus Goñi artzaia
bazkalkide izan ditut
izanik garaia
ta bertsotan Goñiri
jarri nion gaia
segituan kantatzeko
hark zuen kuraia
Euskal Herriak hemen
badauka sustraia.

The following Saturday Jesús Goñi invited me to Gardnerville and he told me many stories. There he was encouraged to sing some improvised bertsos, recalling the many times he has sung bertsos in JT, the Basque restaurant of Gardnerville.




On the way back I also tempted Goñi with a kopla, which had its response.



But this is the usual landscape that I enjoy every day. I want to finish a publication in Euskera about America in Basque literature. I also want to start an anthology of multilingual literary texts that were published in the Rein de Navarra. I want to prepare two communications (one on bertsolaritza and the other on literature or on polysystems) for two Conferences... I want too many things, hahaha! But I am making progress... I guess.


CBSn edo Euskal Zentroan
beti hasten dut eguna
lan egiteko ta ikertzeko
txoko bat goxo-lehuna
Euskal Herritik datozenentzat
ikerlarien laguna
ea oraingoan bukatzen dugun
bukatu behar duguna.



The next weekend we had to go to the Basque picnic in Gardnerville, where we met with illustrious people. From Reno we have gone Iñigo Medina, Iñaki Arrieta and the three. There we met Jean Flesher, from Salt Lake City, Utah. Cook, entrepreneur and musician: he sings in the Amerikanuak group. And above all, euskaldun: he speaks a very nice Basque, baxenafarra.

Hona hemen bere taldaren argazkia/ Here a band's picture:
amerikanuak band bilaketarekin bat datozen irudiak






And here two sons of Esterenzubi (Lower Navarre), Mattin Etchamendi and Jonhy Kurutxet. The two came to work as shepherds and one lives with his family in a ranch and the other is one of the 4 bertsolaris of the United States and lives in San Francisco, after having started a gardening company.
Mattin Etchamendi is the author of Urrunemo Mendebalean artzain, a wonderful book, in which he tells of his life as an emigrant, a sheperd in the American West. He is a great singer and I recorded one of the bertsos composed by him for the Basque picnics in the USA.



Euskaltasuna zaintzeak hemen
zinez badu meritua
hainbat euskaldun paraje hontan
artzaintzan da aritua
hostalaritzan euskal jendea
ere bada aditua
Gardneville da Euskal Herri bat
Nevadan sustraitua.



From north Virginia street to Verdi, a town in Washoe County on varied roads: sometimes it was a bike lane, sometimes a lane on the road, sometimes it was along the side of the road. 22 miles in total: not too much but enough to keep in shape.

 Crossing Truckee River...

With Big Foot, my old friend from Verdi.

Bizikleta ta biok
berriro hemen gu
ohitura osasuntsuak 
beharko mantendu
Verdi-ra nire lema
egin dut zuzendu
Big Foot lagun zaharrak
hemen segitzen du.


In the mornings, on my way to the UNR, I was surprised by an exhibition of classic cars in the downtown of Reno. Spectacular.

 Back to the ordinary tasks during the week.




The next week I also made a trip on the bike to Verdi.


With some colleagues from Madrid coming from Rey Juan Carlos University. We did not run into too much, but we could be at a dinner and I could tell you something about the Basque heritage of the state of Nevada.



Joxe Mallea, who lived in Elko for several years, and who has a tight bound with that town and its people, suggested that I spend a weekend visiting it.
Of course, I accepted the offer and there we were able to visit the Basque restaurants (Star Hotel and Toki ona), the Basque house, and the emblematic places in which the Basques had a lot to do.
On Sunday we went to walk through the Ruby Mountains, where the Basques were also very present, because they were dedicated to herding flocks of sheep the summers

Elko Euzkalduak Club. Now they have an interesting venue, just outside of Elko. On the facade, the American flag and the ikurriña.



Reno aldetik sortalderantza
barrena ilusioz betia
Joxegaz Elko bisitatzea
da gure asmo amestia
han jatetxeak topatu doguz
ta euskal jende irekia
hara non dogun Nevada aldeko
gure Euskal Herri txikia.











After hearing mass in the parish of Saint Joseph of Elko, when Joxe and me left  we both met Ana Mari Ozamiz, from Arteaga (Bizkaia). In the license plate of his car, it says "Amuma" ... She is an authentic amuma. Dozens of years teaching Basque dances in Elko. 83 years old. She speaks beautiful Basque. Joxe was a priest in that same parish between 1967 and 1971.





_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _  _ _  _

The academic life of the CBS has resumed the rhythm with the Doctoral Dissertation of Ziortza Gandarias on August 29. This was my short commentary on Facebook: 
"Today has been the doctoral dissertation of Ziortza Gandarias (galdakaoztarra, from Galdakao) in the Center for Basque Studies. Intense day The dissertation was about Jokin Zaitegi and his contribution to the Basque culture through the Euzko-Gogoa magazine. So interesting. A brilliant dissertation that has deserved a cum laude unanimously. Zorionak to the new doctor who deserves it. After we have posed with her and her husband Josu Zubizarreta, a great guy from Boise. To end the day we celebrated the event at Little Waldorf on N Virginia street: very good atmosphere."


Ziortza bere Distertazioan
hasi jakun erakusten
utopia bat herritik kanpo
nola berriro dan hasten
galdakaoztarrak kontu guztiok
ondotxo zekien josten
Eusko gogo bat txikia gugan
ikusi dugu berpizten. 






Portola (NV) is a place that I did not know and near that town, there are vestiges of the presence of Basque shepherds. Joxe Mallea once again, generously, took me to see that area where we found a sheep camp that was managed by Basque shepherds. There a country oven has been restored by Joxe with the help of the US Forest Service.




Later, Joxe and I visited Lake Davis, beautiful, where more than one Basque has taken a dip.





September 1st:
Today has been a busy day. In the morning in Gardnerville interviewing a Navarrese inmigrant in Nevada: Jesus Rey, from the Erro Valley (Bizkarreta), about Navarrese immigrants in Nevada and California. A great guy, Jesus Rey: he came when he was 17 years old and ended up running a Basque restaurant for 29 years (with a Navarrese partner too): Country Club Restaurant. Thanks to this, their children have prospered in the new continent.



Erro aldetik ta hamazazpi
urterekin etorrita
Jesus Rey dauka izena eta
ez du egiten zarata
Gardnevillen da bere etxea
hemen familia dauka ta
hainbat urtetan lan einda gero
hemen sustraiak botata. 

In the afternoon, Sandra Ott, a wonderful university professor from the CBS, hosted a reception at her home in Galena Forest (NV). We have gone back to celebrate the doctoral thesis of Mrs. Gandarias and the small "academic" community of Reno has tightened their ties. Family Picture 



From time to time I make some "getaway" to visit some friends who are in the south of San Francisco, in an area called Menlo Park. From the Bay Bridge, you can see San Francisco's skyline in the fog.



On Monday (September 3) was Labor Day in the United States and the Haritz Azurmendi (from Albistur, Gizpuzkoa) and we both went to Lake Tahoe (a bath in crystal clear waters), we had lunch there and from there to Virginia City; now it is a tourist city but that It was very populated during the 19th century by the gold mines it housed.


In this last week I had to do a little sprint with the publications and with the interviews.
On Thursday, interviewing Mary Lou Urrutia, daughter of an immigrant from the Erro Valley (Navarra). An excellent person very involved in the activities of the Basque Diaspora.
We were in Louis Basque Corner and Luis Zabalegi himself (from Lerga, Navarra), owner of the place, joined us. Great guy.




Starting the day at 6 am at Espinal's house (outside of Reno) celebrating the Diaspora Eguna with balloons in the background. What great people! Gina Espinal is the daughter of immigrants from the Erro Valley (Navarra).



With Gina Espinal...


Then we had the event organized by the CBS to celebrate the day of the Basque Diaspora. We have departed from Rancho San Rafael, we have passed through the park and there are an oven and a wagon of Basque shepherds who worked in Nevada. There are also some explanatory panels. Many has explained how they brought that furnace by truck and how they restored it. Then we went to the statue of the Basque Shepherd (made by N. Basterretxea). On the way back some pizzas (in Pub n 'Sub) have ended the celebration.




Batzuk gogoan besteak ahaztuta
latza denboran aizkora
Euskal Herritik urrundu ziren
ta pasatu da denbora
haien bihotzan sorterria da
kokatua hantxe gora
euskaldun danok goratu daigun
geure Euskal Diaspora.


Hona etortzeko aukerak berak 
sortua zidan algara
USACek eman zidan bekakin
jin nintzen Amerikara
euskaldunekin beti egotea
da itzelezko gozada
badira beste leku bikanak 
baina ezin dira konpara
eskerrik asko, Reno maitea
eskerrik asko, Nevada.